Het maken van een weerbericht

Het is een vraag die zeker wel eens opkomt bij kinderen die naar het weerbericht hebben gekeken: Hoe maakt de weerman een weerbericht? Dat is eigenlijk een combinatie van twee dingen: de berekeningen van weermodellen, die worden getoond op weerkaarten, gecombineerd met een stukje intuïtie.

In deze blog gaan we beiden in meer detail bekijken! 🙂

Soorten weermannen en vrouwen

Er bestaan verschillende soorten weerkundigen, die ook wel meteorologen worden genoemd. Het gaat dan bijvoorbeeld om weerkundigen die:

• Gespecialiseerd zijn in de scheepvaart;
• Of juist hun specialisme hebben in de luchtvaart;
• Actief zijn op het gebied van gladheidsbestrijding;
• Of vóór de schermen actief zijn op radio en/of televisie.

Allemaal hebben ze een meteorologische achtergrond. De meesten hebben meteorologie, natuurkunde of een verwante opleiding gevolgd. Sommigen zijn vanuit hun interesse en zelfstudie doorgestroomd naar het vakgebied. De weerkundigen die op radio en televisie de weerpraatjes presenteren, zijn natuurlijk het bekendst van allemaal.

Maar hoe maakt zo’n weerkundige nu eigenlijk een weerbericht?

Er zijn twee hele belangrijke ingrediënten die aan de grondslag liggen van zo’n weerbericht:

• De verzameling weermodellen waarover de weerman kan beschikken;
• Het stukje intuïtie dat hij of zij over de jaren heen heeft opgebouwd.

Vaak gebruikt de weerman/weervrouw ook prachtige weerfoto’s in het weerbericht. Fotograaf: Benji Mellish, licentie: Pexels license.

Weerkaarten van weermodellen

De weerman begint bij het opstellen van een weerbericht vaak bij het huidige weer. Hij of zij gebruikt verschillende weerkaarten die de actuele stand van zaken in de atmosfeer proberen te beschrijven. Daarmee kunnen verschillende vragen worden beantwoord, waaronder de volgende:

• Hoe groot is de kans dat het in de komende uren gaat regenen?
• Hoe warm is het nu buiten?
• In hoeverre klopt de actuele weersituatie met de door de weermodellen berekende situatie?
• Wat zijn de huidige posities van de hoge- en lagedrukgebieden voor Europa en de Atlantische Oceaan?

De antwoorden op deze vragen beschrijven de huidige situatie van het weer. Die situatie heeft een grote invloed op het weer van zeker de komende uren, maar je kunt er ook mee inschatten hoe ‘goed’ een weermodel nu bovenop de situatie zit.

Want weermodellen, dat zijn de basisinstrumenten van de weerkundige op het moment dat hij of zij een verwachting voor de komende dagen wil maken. Een weermodel is een verzameling wiskundige formules die is opgesteld op basis van patronen die weerkundigen in het verleden in de atmosfeer hebben ontdekt.

Eén zo’n patroon is bijvoorbeeld ‘op het moment dat de luchtdruk daalt, dan neemt de kans op neerslag toe’. Uiteraard gaat het in weermodellen om vele malen complexere patronen, maar je snapt het punt.

Zo’n weermodel wordt gevoed met de huidige metingen en berekent vervolgens de weersituatie voor drie uur vooruit. Op basis van die berekening wordt de weersverwachting voor 6 uur vooruit opgesteld, enzovoort. De verwachting wordt gemiddeld gezien onbetrouwbaar vanaf 120 uur vooruit – 5 dagen dus.

Verschillende weerinstituten hebben in het verleden weermodellen ontwikkeld en/of houden zich daar nu nog mee bezig:

• Het European Centre for Medium-Range Weather Forecasting is een Europees verband waarin een weermodel, het ECMWF-model, wordt ontwikkeld. Het is een behoorlijk betrouwbaar model dat door vele Europese weerdiensten én amateur-weerkundigen wordt gebruikt;
• Het Global Forecast System (GFS) is een weermodel dat is ontwikkeld door de Amerikaanse weerdienst NOAA. Het is een behoorlijk vergevorderd model dat een betrouwbaar beeld geeft, maar presteert in de ervaring iets slechter dan het ECMWF-model. Doordat het model ‘open source’ is, wordt het veelvuldig in de weerkamers gebruikt.
• Het UKMO-model van het UK Met Office is ook een model dat veel wordt gebruikt.
• De Harmonie- en HiRLAM-modellen zijn ontwikkeld met behulp van ons eigen weerinstituut, het KNMI.
• Ook in België en Frankrijk vindt er een ontwikkeling plaats: Arome, Arpège en Alaro zijn modellen die daar in ontwikkeling zijn.

Gemiddeld gezien wordt er vier keer per dag een nieuwe berekening losgelaten op de weersituatie. De weerman bekijkt vervolgens al deze kaarten en probeert te bepalen wat de gemiddelde berekening is. Op basis daarvan stelt hij, al dan niet geholpen door computerprogramma’s die al verschillende waarden voor hem klaarzetten, de weersverwachting op.

Een voorbeeld van het ECMWF-model. Bron: WxCharts.eu

Intuïtie

Een weermodel is echter niet feilloos. Integendeel, de ontwikkelaars kunnen een patroon nét iets verkeerd hebben ingeschat. Tegelijkertijd is er altijd sprake van een meetfout bij de waarnemingen die aan het begin van het weermodel worden ingevoerd. Dat betekent dat er altijd sprake is van een afwijking.

Zeker bij de complexere weersituaties, zoals in het geval van zware regen- en onweersbuien of sneeuwsituaties, kan er sprake zijn van een behoorlijke afwijking. De weerkundige gebruikt daarom altijd zijn intuïtie om de weermodellen te beoordelen en zo nodig de weersverwachting bij te stellen.

Dat kan de weerkundige doen omdat het weer zich in patronen herhaalt. Een hogedrukgebied boven Scandinavië betekent meestal een oostenwind en in een gunstig geval koud winterweer; lagere druk van de Atlantische Oceaan betekent in het winterhalfjaar zacht weer, zuidwestenwinden en vaak een boel regen.

Terwijl in het zomerhalfjaar juist een zuidelijke stroming met soms behoorlijk warm weer en felle onweersbuien wordt opgezet, zeker als het lagedrukgebied zich in de buurt van de Britse Eilanden bevindt en er boven het Europese vasteland een hogedrukgebied ligt.

Een voorbeeld van een weerkamer. Fotograaf: Marc Mueller, licentie: Pexels license.

Weerbericht = Berekening + Intuïtie

Hoewel er al verschillende weerbureaus in Nederland zijn die de ruwe berekeningen laten zien, zit er in veel gevallen nog steeds een meteoroloog tussen die de berekeningen beoordeelt. Een weerbericht is daarmee een combinatie tussen de berekeningen van de verschillende weermodellen en een stuk intuïtie van de weerkundige.

Hopelijk ben je zo iets meer op de hoogte van wat een weerman (of weervrouw, natuurlijk) nu precies doet! 🙂